Πού Λάμπει το πιο Όμορφο Φεγγάρι;

Ας πούμε ότι το φεγγάρι είναι χάρτινο,

ας πούμε ότι ταξιδεύει 

μέσα σε μία χαρτονένια θάλασσα.

΄Ομως δεν θα ήταν αλήθεια, 

αν πίστευες εμένα.

 ~~~Ella Fitzgerald, "It's Only a Paper Moon" [1933]

Ένα παλιό ανέκδοτο λέει πως μία βραδιά με πανσέληνο δύο μεθυσμένοι φίλοι βγαίνοντας από το μπαρ στάθηκαν κάτω από μία λάμπα του δρόμου. Δείχνοντας  ο ένας από τους δύο τη λάμπα, ρωτάει: "Τι από τα δύο βλέπεις; Τον Ήλιο ή το Φεγγάρι;" Και ο δεύτερος απαντάει, "Δεν ξέρω, δεν είμαι από εδώ." Πέραν της ευγενικής χορηγίας των Διονυσιακών παρενεργειών, τι άλλο θα μπορούσε να κάνει κάποιον να μην αναγνωρίσει μία πανσέληνο; Και αν σας έλεγα ο πατριωτισμός; Παραδείγματα τοπικισμού φαίνεται ότι δεν περιορίζονται μόνο από στα ασυναγώνιστα σε γεύση προϊόντα ή εξαιρετικούς ανθρώπους που βγάζει ένας τόπος. Σε αφηγήσεις από τον αρχαίο κόσμο, αλλά και σε μεταγενέστερες πηγές υπάρχουν παραδείγματα όπου κάποιος υποστηρίζει με σθένος πως το τοπικό φεγγάρι του τόπου καταγωγής του είναι το καλύτερο που υπάρχει. Ας τα δούμε, λοιπόν από κοντά και ας αποφασίσουμε, πού λάμπει το πιο όμορφο φεγγάρι ή αν ειναι το ίδιο σε κάθε πόλη.

Αρχαία Αθήνα vs. Αρχαία Κόρινθος

Δικαίως έχει ειπωθεί  ότι τους πρώτους αιώνες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη, όμως οι περισσότεροι από αυτούς περνούσαν μέσα από την Κόρινθο. Στην κορυφή της Ακροκορίνθου δέσποζε ένας μικρός ναός της θεάς του έρωτα, Αφροδίτης. Η επιλογή αυτή για την οικοδόμηση του ναού στο πιο ψηλό σημείο  δεν πέρασε απαρατήρητη στον αρχαίο κόσμο, καθώς η Κόρινθος απέκτησε τη φήμη, ότι ανάμεσα στα άλλα διαθέτει τον καλύτερο στρατό από πόρνες [Πλούταρχος, Ἠθικά 768a]. Αλήθεια είναι ότι η φήμη αυτή αδικούσε σχετικά την Κόρινθο, αφού η πορνεία ήταν λίγο πολύ σύνηθες φαινόμενο για κάθε πόλη με μεγάλη ναυτιλιακή δραστηριότητα και λιμάνι στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου εκείνη την εποχή. 

Φαίνεται πως η φήμη αυτή ήταν αποτέλεσμα Αθηναϊκής προπαγάνδας, μια και οι καρποί που γευόταν η Κόρινθος μέσω του εκτεταμένου εμπορίου της ήταν αντικείμενο ζηλοφθονίας από μία πόλη περισσότερο πνευματική και "κουλτουριάρα", όπως η Αθήνα εκείνη την περίοδο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινούνται και τα λόγια του Πλουτάρχου, ο οποίος αναφέρει τα εξής για κάποιον που μετακομίζει σε μία νέα περιοχή και εκφράζει μία επαρχιακή ή κοσμοπολίτικη συμπεριφορά, : "γελάμε με την ανοησία αυτού που θεωρεί ότι η Αθήνα έχει το καλύτερο φεγγάρι σε σύγκριση με την Κόρινθο." [Πλούταρχος, Ἠθικά 601c] Πολύ πιθανόν πίσω από αυτό το σχόλιο να κρύβεται εξίσου ένα ανέκδοτο για έναν αρχαίο Αθηναίο που επισκέφθηκε την Κόρινθο και παρατηρώντας τον ουρανό, σχολίασε ότι η αθηναϊκή Σελήνη είναι ομορφότερη. 

Πατέρα, Πόσα Φεγγάρια Υπάρχουν;  

Και τα ανέκδοτα στο ίδιο πνεύμα συνεχίζονται, αυτή τη φορά μέσα από μία ανθολογία της ύστερης αρχαιότητας με τον τίτλο "Φιλόγελως" [49]. Σε ένα από αυτά ο γιος βλέποντας το φεγγάρι, ρωτάει τον πατέρα του αν υπάρχουν ίδια φεγγάρια σε διαφορετικές πόλεις. Σε ένα δεύτερο, πατέρας και γιος επισκέπτες σε μία πόλη, ο δεύτερος αναρωτιέται αν υπάρχει το ίδιο φεγγάρι και σε άλλες πόλεις. Στη δεύτερη περίπτωση μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο νεαρός, ενδεχομένως βγαίνοντας έξω από το χωριό του και για πρώτη φορά σε μία πόλη αναρωτιέται, αν η γνώριμη εικόνα της σελήνης που έχει από τον τόπο καταγωγής του είναι η ίδια με αυτή που βλέπει και εδώ. Γεμάτος έκπληξη που βλέπει κάτι οικείο για αυτόν σε μία ξένη κατά τα άλλα πόλη, αναρωτιέται με μία χαριτωμένη αφέλεια, αν όλες οι πόλεις έχουν το δικό τους φεγγάρι ή όχι. 

Όταν ο Αστροναύτης πάτησε το Φεγγάρι της Σαλαμάνκα 

Το 16ο-17ο αιώνα η Σαλαμάνκα της Ισπανίας κατακλυζόταν από φοιτητές που με πρόφαση τις σπουδές στο τοπικό πανεπιστήμιο έβρισκαν ευκαιρία για ντόλτσε βίτα: ξενύχτια, γυναίκες, χαρτοπαιξία κτλ. Ιστορίες μαρτυρούν πως  όταν κάποιοι από αυτούς επέστρεφαν στο πατρικό τους, φαίνεται ότι γυρνούσαν περισσότερο ανόητοι από όταν έφυγαν. Φανταστείτε την αντίδραση στο πρόσωπο ενός πατέρα, όπως λέει μία ιστορία, που όταν ο γιος του γύρισε από τις σπουδές του, παρατηρώντας το φεγγάρι σχολίασε: "Το φεγγάρι της Σαλαμάνκα είναι στρογγυλό και λευκό σαν αυτό εδώ." Μάλλον το ανέκδοτο αυτό δίνει την απάντηση ποιος είναι τελικά αυτός ο περίεργος αστροναύτης-γλυπτό στον καθεδρικό ναό της Σαλαμάνκα. Πιθανόν να είναι ο γιος που πάτησε το φεγγάρι μετά την κλωτσιά που έφαγε από τον πατέρα του, που πλήρωνε τόσο καιρό για να μορφωθεί! 

Φεγγαράκι μου Λαμπρό, Είμαι Αναποφάσιστος ... 

Οι παραπάνω ιστορίες εκτός από τη χιουμοριστική τους πλευρά υποδηλώνουν τόσο μία νοσταλγία για τον ουρανό κάτω από τον οποίο γεννηθήκε κάποιος, όσο και τη ψευδαίσθηση ενός υπέρμετρου τοπικισμού. Η οικειότητα του ανθρώπου με τον ουρανό έχει χάσει πια τη λάμψη της και την ατομικότητά της, μπορεί γιατί δεν είναι πολιτικά ορθές τέτοιες δηλώσεις. Μπορεί πάλι να φταίει ότι τα φώτα της πόλης δυστυχώς ξεθωριάζουν στα μάτια μας τόσο τα αστέρια, όσο και τον κύκλο της Σελήνης, ώστε το φεγγάρι που είναι αρχέγονα οικείο μέσα μας να σκοτεινιάζει με τόσο φως.

Δεν ειναι σπάνιο σύγχρονους ταξιδιωτικούς οδηγούς να συναντήσουμε ανάλογα σχόλια για το πού θα συναντήσει κάποιος το πιο όμορφο φεγγάρι. Επίσης, σύγχρονοι ταξιδιώτες σχολιάζουν τι τυχεροί που πίσω στην πατρίδα τους υπάρχει μία όμορφη πανσέληνος να τους περιμένει, σε αντίθεση με τον τόπο που επισκέπτονται ως τουρίστες. Ίσως αυτή η έμφυτη  βαθιά νοσταλγία να λειτουργεί σαν άφεση για να δικαιολογούμε στον εαυτό μας, ότι το δικό μας  φεγγάρι είναι και το καλύτερο του κόσμου. Ίσως όμως και "τα φεγγάρια της Κορίνθου" να μην είναι για όλους, και είτε από συνήθεια είτε από φόβο να γραπωνόμαστε πεισματικά στο δικό μας αναιμικό φεγγάρι. Και αν πάλι ποτέ έχουμε την ευκαιρία να πλεύσουμε στην Κόρινθο, αναρωτιόμαστε ποιο είναι άραγε το φεγγάρι που βλέπουμε: αυτό που θέλουμε ή αυτό που χρειαζόμαστε; Αν κάποια φορά το πλοίο σάς βγάλει στην Κόρινθο, μεθύσετε με Κορινθιακό κρασί, και κοιτώντας τον ουρανό δεν ξέρετε αν βλέπετε τον Ήλιο ή τη Σελήνη, θυμηθείτε ... ο Ήλιος είναι σίγουρος πως το καλύτερο φεγγάρι είναι αυτή η Σελήνη που λούζει με το δικό του φως. 
Βιβλιογραφία:
~Hansen, W., Ariadne's Thread: A Guide to International Tales Found in Classical Literature [2002].
~Murphy-O'Connor, J., St. Paul's Corinth: Texts and Archaeology [2002]