Σελίδες

Παρασκευή 28 Αυγούστου 2015

Το Μυκηναϊκό Ανάκτορο στη Σπάρτη και ο Δίας στην Παρθένο.

"γιατί δεν υπάρχει κάποιος 
που να μην είναι πρόθυμος να μάθει το μέλλον του 
ή να μην πιστεύει ότι η πιο αληθινή καταγραφή του 
βρίσκεται στην παρατήρηση των ουρανών."
~Πλίνιος, Historia Naturalis [30.1.1-2]


Αυτές τις μέρες οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως ένα νέο μυκηναϊκό ανάκτορο στην πεδιάδα της Σπάρτης. Ανάμεσα στα ευρύματα είναι και πολλές πινακίδες Γραμμικής Β Γραφής, της πρώτης δηλαδή καταγραφής της Ελληνικής γλώσσας. Η Γραμμική Β (που χρησιμοποιήθηκε κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο) ουσιαστικά είναι μία λογιστική γλώσσα, δηλαδή επινοήθηκε για να κρατάει σε σωστό λογαριασμό "τι έμπαινε  και τι έβγαινε" από τις αποθήκες των ανακτόρων, αφού ως επί το πλείστον αφορά λίστες αντικειμένων, ζώων, ανθρώπων, εμπορευμάτων κτλ. Δεν είναι μία λογοτεχνική γλώσσα, αλλά ένα σύστημα καταγραφής που χρησιμοποιεί ιδεογράμματα και συλλαβογράμματα, και το οποίο ταίριαζε με τον αυστηρό τρόπο κοινωνικής-διοικητικής οργάνωσης και κατανομής εργασίας της μυκηναϊκής κοινωνίας.

Πριν από λίγες μέρες, ο πλανήτης Δίας μπήκε στο ζώδιο της Παρθένου. Εδώ μία από τις πτυχές αυτής της αστρολογικής έκφρασης παρουσιάζεται στο πνεύμα και το ύφος της αρχαιολογικής αυτής ανακάλυψης: το όνομα του βασιλιά των θεών καταγράφεται σε πινακίδες που αφορούν καταλόγους προσφορών και θυσιών προς τιμήν του. Δεν πρόκεται όμως απλά για μία καταγραφή. Από τη μία έχουμε να κάνουμε με το Δία, το μεγαλύτερο-βασιλικό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος που έχει συνδεθεί με την επέκταση, την υπερβολή και τη σπατάλη, και από την άλλη να βρίσκεται μέσα στο ζώδιο της Παρθένου, ένα ζώδιο που εκφράζει ανάμεσα στα άλλα την ικανότητα της διάκρισης, του καταμερισμού, της τακτοποίησης και της υπηρεσίας. 

Γνωρίζουμε ότι η κοινωνική και πολιτική οργάνωση των μυκηναϊκών βασιλείων βασιζόταν σε ένα ισχυρό κέντρο εξουσίας [Δίας] και στη συγκέντρωση και αναδιανομή των προϊόντων κυκλοφορούσαν μέσα στην επικράτεια του κάθε βασιλείου ξεχωριστά. Ο βασιλιάς για να ρυθμίζει ομαλά αυτές τις λειτουργίες στα όρια του βασιλείου του χρειάζεται ένα σύστημα καταγραφής που θα τακτοποιεί σχολαστικά αυτή τη διακίνηση τόσο των αγαθών όσο και των υπηρεσιών [Παρθένος]. Από ένας σοφός βασιλιάς, σεβάσμιος ιερέας και υπηρέτης των θέων υποχρεώνεται και ο ίδιος να γίνει υπηρέτης των υπηκόων του, ώστε να εξασφαλίσει την ομαλή ζωή στο βασίλειό του. Μία λοιπόν "φοροτεχνική γραφή", όπως αυτή της Γραμμικής Β εξασφάλιζε τη σχολαστική καταγραφή του στοκ των αποθηκών στο ανάκτορό του.
Εδώ το πρόσωπο ενός δυνατού βασιλιά με ιερατικές και δικανικές αρμοδιότητες συναντάει τη καθημερινή ρουτίνα ενός ανακτόρου που απαιτεί από αυτόν να συγκεντρώσει, αλλά και να αναδιανείμει σοφά και δίκαια ένα σύνολο πραγμάτων. Η διάνοια, η ανώτερη νόηση και νους--έννοιες που έχουν παραδοσιακά συνδεθεί με τον αστρολογικό Δία--βρίσκουν την πρακτική και λειτουργική έκφρασή τους με έναν εστιασμένο και γήινο τρόπο: πρόκειται για ένα σύστημα γραφής που δεν εκφράζει λογοτεχνική έμπνευση, συναισθήματα, ιδέες, αλλά μία πεζή καθημερινότητα μέσα από την αριθμητική καταγραφή αντικειμένων, τίτλων, ονομάτων και τοπωνυμιών. Αυτό το πνεύμα της ευρυθμίας και της συμμετρίας εκφράστηκε και μέσα από τη μυκηναϊκή τέχνη, όπου στην εξέλιξή της τυποποιήθηκε βαθμιαία και κωδικοποιήθηκε σε ένα πολύ συγκεκριμένο θεματολόγιο. 

Συνοψίζοντας, λοιπόν τα δύο αυτά αστρολογικά στοιχεία, δηλαδή ο Δίας στο ζώδιο της Παρθένου απηχούν με έναν ιδιαίτερο τρόπο τη νέα αυτή σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη, αλλά και γενικότερα στον ίδιο το χαρακτήρα και το ύφος των μυκηναϊκών βασιλείων. Η χρήση της Γραμμικής Γραφής Β περιγράφει μία από τις εκφράσεις αυτού του αστρολογικού συνδυασμού: μία καλοκουρδισμένη μηχανή που θα προσφέρει τις υπηρεσίες της μέσα από την ορθή διαχείριση, οργάνωση και εξοικονόμηση πόρων. Με λίγα λόγια ένας Δίας που περιορίζεται, λειτουργώντας θα λέγαμε σε συμφωνία τόσο με αυτό που ονομάζουμε σπαρτιατικό πνεύμα, αλλά και με τον τόπο της αρχαιολογικής ανακάλυψης του μυκηναϊκού ανακτόρου, τη Σπάρτη.