Ερωτοστασία: Ζυγίζοντας τον Έρωτα στη Ζυγαριά της Αφροδίτης.

"[...] όταν ο εραστής του απουσιάζει, 

με τον ίδιο τρόπο ποθεί και ποθείται, 

αφού τον κατέχει ο Aντέρωτας, 

που είναι η αντανάκλαση -μέσα στην ψυχή του- 

του έρωτα που εισπράττει από τον εραστή."

Πλάτων, Φαίδρος 255d-e

Μία όχι και τόσο γνωστή σκηνή στην αρχαία Ελληνική τέχνη είναι η ερωτοστασία, με απλά λόγια το "ζύγισμα των ερώτων". Στο χρυσό δαχτυλίδι της πρώτης φωτογραφίας απεικονίζεται πιθανόν η θεά Αφροδίτη. Στα σκέλη της ζυγαριάς βλέπουμε δύο μικρές φτερωτές φιγούρες. Πρόκειται για τον Έρωτα και τον αδερφό του Αντέρωτα. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Αντέρως ήταν επίσης γιος του Άρη και της Αφροδίτης, αν και ο Kλαύδιος Αιλιανός στο έργο του "De Natura Animalium" αναφέρει ότι προέκυψε μετά από τον αμοιβαίο έρωτα μεταξύ του θεού Ποσειδώνα και του νεαρού Νηρίτη. Μορφολογικά ο Αντέρως μοιάζει με τον αδερφό του, μόνο που έχει πιο μακρυά μαλλιά και πιο πλούσια φτερά, σαν της πεταλούδας. Σε άλλες περιγραφές αναφέρεται ότι και αυτός, όπως και ο αδερφός του κρατούσε ένα χρυσό ρόπαλο ή βέλη.  

Με Αγαπά-Δε με Αγαπάει ...

Σε αντίθεση με τον Αντέρωτα που γνωρίζουμε κάποιες πληροφορίες για τη φύση του,  η σκηνή της ερωτοστασίας αφήνει ανοικτό το πεδίο της ερμηνείας της, και γιατί τα σωζόμενα εικονογραφικά παραδείγματα είναι λιγοστά [μόλις τέσσερα στον αριθμό], αλλά και γιατί γραπτές πηγές δεν την περιγράφουν. Η απεικόνιση της θεάς Αφροδίτης με τον γιο της Έρωτα είναι φυσικά ένα συχνά επαναλαμβανόμενο θέμα στην Ελληνική τέχνη, και πιθανόν μία προσέγγιση με την παρουσία της ζυγαριάς μέσα από τα δικά μας μάτια να είναι σαν το μάδημα μίας μαργαρίτας: όπως αμφιταλαντεύονται τα δύο σκέλη της ζυγαριάς, έτσι και ο ερωτευμένος ελπίζει η πλάστιγγα να γύρει προς τη μεριά που τα μαδημένα πέταλα γράφουν "μ'αγαπάει". Όπως θα δούμε παρακάτω, στη περίπτωση της ερωτοστασίας δεν έχουμε να κάνουμε αυστηρά με ενέργειες αντίθετης ροής, αλλά περισσότερο με συμπληρωματικές, παρόλο που και ετυμολογικά η λέξη Αντέρως στα αρχαία Ελληνικά, φέροντας το πρόθημα "αντι-"  δηλώνει ακριβώς κάτι το αντίθετο.

Ένα Αστρολογικό "Πάρε-Δώσε"

Μία προσέγγιση αυτού του διπόλου μεταξύ του Έρωτα και του Αντέρωτα σε σύνδεση με τη σκηνή αυτή της ερωτοστασίας θεωρώ ότι εκφράζεται με έναν τρόπο στο ρόλο που έχει ο πλανήτης Αφροδίτη σε ένα προσωπικό ωροσκόπιο: δηλαδή την ανάγκη του ανθρώπου να αναζητήσει την ένωση μέσα από ισορροπημένες και αρμονικές σχέσεις. Αστρολογικά η Αφροδίτη εκφράζει την εσωτερική μας ώθηση να έρθουμε σε επαφή με τους άλλους και να ενωθούμε, δηλαδή την προσφορά του Έρωτα. Όμως, μέσα από αυτήν την αναζήτηση και την ανταλλαγή ενέργειας με τους άλλους η Αφροδίτη θα αναζητήσει στο πρόσωπο του Αντέρωτα, το μοίρασμα και την αρμονία. Δηλαδή, την αντίστοιχη ανταπόκριση σε αυτά που αναζητά για να ευδοκιμήσει ο Έρως. 

Η Αφροδίτη αντιπροσωπεύει τόσο την εκροή ενέργειας (έρωτας), όσο και και την εισροή ενέργειας (αντέρως), με λίγα λόγια ένα πάρε-δώσε αγάπης και φροντίδας προς τον άλλον. Η σκηνή της ερωτοστασίας μεταξύ του Έρωτα και του Αντέρωτα εκφράζει μία από τις βασικές λειτουργίες της Αφροδίτης, την αρμονική εξισορρόπηση της ανάγκης τόσο να δίνει, αλλά και να λαμβάνει για να ικανοποιηθεί εξίσου. Η δυναμική αυτή των δύο εννοιών προσφοράς-ανταπόκρισης, Έρωτα και Αντέρωτα βρίσκει μία από τις τελειότερες εικονογραφικές της εκφράσεις στην σκηνή της ερωτοστασίας. Δεν είναι τυχαίο, επίσης ότι η Αφροδίτη ειναι κυβερνήτης πλανήτης εκτός από το ζώδιο του Ταύρου και αυτό του Ζυγού. 

O μύθος της γέννησης του Αντέρωτα στο έργο του ρήτορα και φιλοσόφου Θεμίστιου, επιβεβαιώνει αυτή τη διπλής κατεύθυνσης ενέργεια που επιζητά την ισορροπία, η οποία εκφράζεται στην ερωτοστασία με την Αφροδίτη να κρατάει μία ζυγαριά. Όταν γεννήθηκε ο Έρωτας η μητέρα του παρατήρησε ότι όσο περνούσε ο καιρός, εκείνος δεν μεγάλωνε ούτε σε ύψος, ούτε σε μέγεθος. Ζήτησε, λοιπόν, τη βοήθεια της Θέτιδας. Εκείνη της απάντησε: "Θα σε βοηθήσω στο πρόβλημά σου, γιατί ακόμα δεν έχει καταλάβει την ίδια τη φύση του παιδιού σου. Ο αληθινός Έρωτας, Αφροδίτη, μπορεί να γεννιέται από τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά δεν μπορεί να αναπτυχθεί από μόνος του. Αν θέλεις ο Έρωτας να μεγαλώσει, τότε χρειάζεται τον Αντέρωτα. Τα δύο αυτά αδέρφια θα έχουν την ίδια φύση και ο ένας θα είναι η αιτία που θα αναπτύσσεται ο άλλος. Γιατί όπως ο ένας θα βλέπει τον άλλον θα μεγαλώνουν αντίστοιχα. Αν όμως ο ένας χωριστεί από τον άλλον, τότε και οι δύο είναι καταδικασμένοι."

Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι σε ένα άλλο εικονογραφικό παράδειγμα ερωτοστασίας που βλέπουμε στη διπλανή εικόνα, η Αφροδίτη αυτή τη φορά συνοδεύεται από το θεό Ερμή. Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε ένα εννοιολογικό "παντρεμα" των δύο πλανητών που δείχνει τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται αστρολογικά οι ενέργειές τους. Όπως και η Αφροδίτη, έτσι και ο Ερμής συμβολίζει την ανάγκη μας για επικοινωνία με τους άλλους, η οποία λειτουργεί και πάλι μέσω της εκροής και εισροής ενέργειας, αυτή τη φορά επικοινωνιακής. Η εκφορά του λόγου (εκροή) συνδέεται με τη λεκτική ικανότητα και ευγλωττία, και η εισροή με την αντιληπτική ικανότητα αντίστοιχα. Ο εικονογραφικός συντονισμός του Ερμή και της Αφροδίτης στη σκηνή της ερωτοστασίας βρίσκει, λοιπόν, ανταπόκριση σε εκείνες τις ενέργειες που αντιπροσωπεύουν οι συγκεκριμένοι αυτοί πλανήτες. Αν ο Ερμης συναντά δυσκολία να συντονιστεί επικοινωνιακά με το πρόσωπο που η Αφροδίτη επιδιώκει να έρθει σε επαφή για να προσφέρει (έρως-εκροή), τότε αντίστοιχα παρουσιάζεται δυσχέρεια να υπάρξει ανταπόκριση από το άλλο πρόσωπο τόσο διανοητική, αλλά και συναισθηματική (αντέρως-εισροή). 

Κρατώντας τις Ζυγαριές της Ζωής και του Θανάτου.

Μπορεί για τη σκηνή της ερωτοστασίας να μην έχουν σωθεί γραπτές αναφορές, αλλά υπάρχει και ένας άλλος θεός που έχει συνδεθεί από τον Όμηρο με τη χρήση της ζυγαριάς για την έκβαση ενός γεγονότος. Η  κηροστασία και η ψυχοστασία αφορούν σκηνές που γίνεται το συμβολικό ζύγισμα της μοίρας που έχει ένας ήρωας ή ένα στράτευμα στο συνολό του, τις οποίες εποπτεύει ο Δίας και συνήθως εκτελούνται από τον αγγελιαφόρο του, το θεό Ερμή. Η σκηνή της κηροστασίας, ή διαφορετικά το ζύγισμα της μοίρας αναφέρεται για πρώτη φορά στον Όμηρο και αργότερα μετασχηματίστηκε στη σκηνή της ψυχοστασίας, όπως περιγράφεται στο έργο του Αισχύλου. Αν συγκρίνουμε εικονογραφικά αυτές τις σκηνές, οι ομοιότητες είναι προφανείς, αλλά ειναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό ότι η Αφροδίτη και ο Δίας παρουσιάζονται ως κριτές στις ζωές των ανθρώπων σε χρονικές στιγμές που η ένταση είναι αρκετά δυνατή: στο ερωτικό πεδίο και το πεδίο της μάχης. 

Πώς μπορούν να συνδεθούν αυτές οι δύο σκηνές, εφόσον εικονογραφικά μοιράζονται κοινά στοιχεία; Στις περιπτώσεις που επεμβαίνει ο Δίας στην Ιλιάδα σαν τον κριτής που κρατάει τη ζυγαριά συνδέονται άμεσα με την επιβολή της τάξης και της αρμονίας σε έναν διαταραγμένο ηρωϊκό κόσμο που βρίσκεται σε πόλεμο. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό και όσα αναφέρθηκαν για την ερωτοστασία μπορούμε να δούμε ότι και οι δύο σκηνές αποσκωπούν να αποκαταστήσουν την ισορροπία, αλλά ο κάθε θεός στη διαφορετική του σφαίρα επιρροής. Ή μήπως όχι ακριβώς; Παραδοσιακά, ο αρχαίος ελληνικός κόσμος φαίνεται πως ήταν εξοικειωμένος στη συνύπαρξη του έρωτα και του πολέμου κάτι που επιβεβαιώνεται στην ομηρική και λυρική ποίηση, καθώς σε αρκετά παραδείγματα ο ποιητής περιγράφοντας μία πολεμική σκηνή δανείζεται τη λεκτική ερωτική σκηνογραφία και το αντίστροφο. 

Ας μην ξεχνάμε ότι και η αφορμή του Τρωϊκού πολέμου εμπεριέχει και τις δύο έννοιες: ο έρωτας για την Ελένη οδήγησε σε πολεμική σύγκρουση. Οι πηγές μας αποκαλύπτουν ξεκάθαρα αυτή την αλληλεπίδραση που εκφράζεται στις διαφορετικές σφαίρες επιρροής των δύο θεών, και κατ'επέκταση στις διαφορετικές προτεραιότητες που χαρακτηρίζουν τον ιδιωτικό και δημόσιο/εγκώσμιο βίο. Αν αυτό το προβάλουμε σε ένα αστρολογικό πλαίσιο, ανάλογα η αστρολογική Αφροδίτη εκφράζει την ανάγκη να νιώσει οικειότητα, αρμονία και συντροφικότητα σε ένα πιο προσωπικό περιβάλλον, σε αντίθεση με τον αστρολογικό Δία που η θέληση για ισορροπία, τάξη και αισιοδοξία εξ ορισμού έχει ανάγκη να συνδέσει το άτομο σε κάτι πέρα και πάνω από τον εαυτό του. 

Βιβλιογραφία: 

• Stephen Arroyo, Astrology, Psychology and the Four Elements (CRCS Publications, 1978)
• Craig E. Stephenson, Anteros: A Forgotten Myth (Routledge, 2011)