Ο Χάρτης που "Ξεδιψάει" τον Ταξιδιώτη.

"...λέγεται ακόμη ότι και οι άνθρωποι 

είναι εφεύρεση του νερού, 

που τους έφτιαξε για να το πηγαίνουν 

από το ένα μέρος στο άλλο..."

~~~Τομ Ρόμπινς, Ακόμα και οι Καουμπόϊσσες Μελαγχολούν.

Ένα από τα πράγματα που με είχε εντυπωσιάσει, όταν είχα επισκεφτεί την Ιταλία ήταν μία σειρά από τέσσερα ασημένια κύπελλα νερού που ανακαλύφθηκαν στο Vicarello. Δεν ήταν ούτε το υλικό τους που με είχε εντυπωσίασει, ούτε τα σχέδια, ούτε το σχήμα τους ή η καλαισθησία τους. Ήταν η λειτουργία τους, αλλά και οι πολλαπλές συμβολικές τους λειτουργίες που μπορούσα να δω σε αυτά. Τα τέσσερα αυτά κύπελλα βρέθηκαν σε έναν αποθέτη με πολλά άλλα πλούσια ευρύματα στο Vicarello της Ιταλίας και χρονολογούνται στο 3o αι. π.Κ.Ε. Κάθε ένα από αυτά έχει χαραγμένο σε στήλες στην εξωτερική του επιφάνεια τη διαδρομή από το Cadiz (Gades) προς τη Ρώμη.

Ξεκινώντας το Ταξίδι

Tα κύπελλα αυτά ήταν απλά κυλινδρικά δοχεία πόσης και προορίζονταν για ταξιδιώτες. Το ιδιαίτερό τους γνώρισμα, όπως αναφέραμε ήταν ότι πάνω στην επιφάνειά τους ήταν χαραγμένοι με λεπτομέρεια όλοι οι σταθμοί μίας συγκεκριμένης διαδρομής με σημειωμένους όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς. Και δεν εννοώ ότι ήταν χάρτες, όπως έχουμε εμείς  σήμερα.  Απαριθμούσαν σε στήλες τις πόλεις σε σειρά επίσκεψης και τις χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ τους. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα ξαναδεί κάτι τέτοιο, αν και το κυλινδρικό τους σχήμα θύμιζε αρκετά τους αντίστοιχους κυλινδρικούς οδοδείκτες που μετρούσαν τις χιλιομετρικές αποστάσεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Για τους αρχαιολόγους φαντάζομαι θα ήταν μεγάλη χαρά η ανακάλυψη αυτών των κυπέλλων, μια και τους έδινε από πρώτο χέρι πληροφορίες για τα ταξίδια και τις μετακινήσεις στον αρχαίο κόσμο, για την επιλογή των πόλεων που ένας ταξιδιώτης ήθελε να δει, για το ποια ήταν τα αστικά μεγάλα κέντρα στην αρχαιότητα κ.ο.κ. Στη πραγματικότητα, πρόκειται για μία από τις πρωϊμότερες και πιο ακριβείς επιγραφικές μαρτυρίες του Ρωμαϊκού οδικού δικτύου, με επιπρόσθετες πληροφορίες για τις ιαματικές πηγές της αυτοκρατορίας.

Ένας Χάρτης για να Ξεδιψάσω

Θεώρησα τα κύπελλα αυτά ένα έξυπνο και πρακτικό gadget για τον αρχαίο ταξιδιώτη. Πού να κουβαλάς τώρα ταξιδιωτικούς οδηγούς στο μπόγο σου. Με είχε πραγματικά εντυπωσιάσει η «πολύ-πραγματικότητα» που έδιναν αυτά τα κύπελλα στον ιδιοκτήτη τους. Πριν εξηγήσω τι θέλω να πω, ας σκεφτούμε πολύ σύντομα κάποιες προφανείς πρακτικές λειτουργίες που είχε ένα τέτοιο κύπελλο. Φυσικά, έπιανε λίγο σχετικά χώρο στα πράγματά σου: δεν κουβαλάς χάρτες και το χρησιμοποιείς και σαν ποτήρι. Ας μην ξεχνάμε πόσες πρακτικές δυσκολίες είχαν τότε τέτοια ταξίδια που σήμερα δεν μας περνούν καν από το μυαλό. Από την άλλη δεν υπάρχει περίπτωση να ξεχάσεις το πρόγραμμα του ταξιδιού σου μια και το έχεις πάντα μαζί σου και μπορείς να ανατρέξεις σε αυτό ανά πάσα στιγμή.  

Καλά όλα αυτά….αλλά γιατί να γράψεις μία ταξιδιωτική περίληψη σε κύπελλο νερού; Και πού να την γράψεις θα μου πεις; Σε έναν πάπυρο λέω εγώ τώρα. Ναι, θα μπορούσε, αλλά ένα ποτήρι είναι πιο πρακτικό, και δεν πιάνει χώρο και δεν χάνεται. Ναι, λέω εγώ αλλά ο πάπυρος διπλώνει κιόλας, άρα λύσαμε το πρόβλημα του χώρου. Θα μου πεις πού είναι το πρόβλημά σου; Δεν είναι πρόβλημα ακριβώς, αλλά θεωρώ ότι πίσω από αυτή την επιλογή ενός κυπέλλου με λειτουργία ταξιδιωτικού οδηγού ενέχει και άλλες «πράξεις».

  

Ένα Κύπελλο "Δράσης"

Ας φανταστούμε το Ρωμαίο ταξιδιώτη μας που κάνει την πρώτη του στάση στο αρχαίο-- λέω εγώ τώρα--Μιλάνο. Στα μισά του δρόμου κοίταξε το κύπελλό του για να βεβαιωθεί για τον προορισμό του για άλλη μια φορά. Και ναι, να! Έφτασε στο Μιλάνο. Βγάζει το κύπελλό του και το γεμίζει από την πρώτη πηγή που θα βρει και θα πιει το νερό να ξεδιψάσει. Και τώρα, όντως είναι στο Μιλάνο! Το καταλαβαίνετε; Το κύπελλο εκπληρώνει και την ταξιδιωτική του ιδιότητα και την πρακτική του. Το κύπελλο επαληθεύει αυτό που γράφει, εφόσον γέμισε με νερό από το Μιλάνο, το οποίο και ήπιε ο ταξιδιώτης. Το κύπελλο τον ταξίδεψε χωρίς λάθος στο Μιλάνο και θα εξακολουθήσει να κάνει το ίδιο για την επόμενη πόλη.

Η ίδια νοητή πράξη γίνεται και σε όλες τις πόλεις που φέρει πάνω το κύπελλο. Ο οδηγός πορείας γίνεται κτήμα του ταξιδιώτη, όταν κάθε φορά που γεμίζει το κύπελλό του σε κάθε νέο σταθμό, πίνοντας το νερό από τη πηγή είναι σαν να βάζει μέσα στο σώμα του και την πόλη αυτή για πάντα. Το ίδιο του το σώμα μεταμορφώνεται στο κύπελλο που φιλοξενεί την πληροφορία της άφιξής του στον συγκεκριμένο σταθμό.  Έτσι ίσως να αποκτάει και νόημα μία πορεία ταξιδιού, όπου και να είναι αυτό. Μου φαίνεται αδιανόητο να μη γίνεται νοητά αυτή η πράξη, όταν ο ταξιδιώτης σταματάει στην πόλη που λέει το κύπελλο και γεύεται το νερό μέσα από το κύπελλο. Πολύ απλά το κύπελλο, η γραφή, το ταξίδι, το νερό παίζουν όλα μαζί ένα ωραίο παιχνίδι.

Κάποιος θα μπορούσε να αμφισβητήσει αυτή τη «μεταφυσική»  λειτουργία και να εστιάσει απλά στην πρακτικότητα του αντικειμένου εφόσον κανείς δεν μπορεί να ξέρει, αν όντως ο ταξιδιώτης ήπιε από όλα τα μέρη νερό, πόσο μάλλον να τα επισκέφθηκε. Επειδή είναι απλά γραμμένο στο ποτήρι; Και γιατί ένα τόσο πρακτικό ζήτημα να ανάγεται σε κάτι άλλο;  

Δεν πιστεύω ότι απώτερος σκοπός του ταξιδιώτη μας είναι να δείξει στους γύρω του ότι όντως ήπιε νερό από τα μέρη που γράφει στο κύπελλό του. Δεν υπάρχει άλλωστε τρόπος να εξακριβωθεί αυτό, εκτός αν κάποιος είναι συν-ταξιδιώτης, αλλά και πάλι το κύπελλο ανήκει σε έναν μόνο ιδιοκτήτη. Κάθε φορά ο ταξιδιώτης μας φθάνει στον κόσμο που γράφει το κύπελλό του και κάθε φορά που θα πιει νερό από αυτόν τον κόσμο συμμετέχει σε ένα δρώμενο σβήνοντας τη δίψα του, σβήνοντας τον σταθμό αυτό από το κύπελλό του για να περάσει στον επόμενο σταθμό, όπου και εκεί θα πράξει το ίδιο δρώμενο. 

Όταν επέστρεφε στο σπίτι του, ο ταξιδιώτης μας έδειχνε το κύπελλό του και έλεγε σε πόσα μέρη το γέμισε και ξεδίψασε. Αλλά και γιατί οι χαραγμένοι πόλεις-σταθμοί στο κύπελλο από μόνοι τους να αποτελούν απόδειξη ότι όντως πήγε εκεί; Θεωρώ ότι είναι μία πιο προσωπική διαλλακτική σχέση μεταξύ του κύπελλου και του κατόχου του και του νερού που κανείς μας δεν μπορεί να ξέρει πού πήγε, αν όντως πήγε, τι ήπιε και αν ήπιε. Τη συμβολική εκείνη πράξη τη ξέρει μόνο ο ταξιδιωτης και μετέχει εκείνος μόνος του.

Το Άγραφο Κύπελλο 

Στο πλαίσιο αυτό, ίσως δεν είναι και εντελώς συμπτωματικό ότι και εμείς σήμερα συνήθως αγοράζουμε μία κούπα από τα μέρη που επισκεπτόμαστε, η οποία κούπα πιστοποιεί στην επιφάνειά της τη χώρα ή την πόλη που βρεθήκαμε. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως να λειτουργεί περισσότερο σαν να ενθύμιο των ταξιδιών μας, αλλά η πληροφορία εξακολουθεί να είναι ζωντανή στα μάτια μας. 

Σε κάθε μου ταξίδι σε κίνηση ή μη, με φαντάζομαι να κρατάω και εγώ ένα τέτοιο κύπελλο. Το κρατάω, ταξιδεύω, επιλέγω πού θα σταματήσω, θα πιω νερό, και σαν να ήμουν κύπελλο θα αναζητήσω την επόμενη πηγή .... με τη μόνη διαφορά ότι το κύπελλο αυτό είναι άγραφο. Ευτυχώς, το νερό της πηγής σε κάθε σταθμό παρασέρνει μαγικά κάθετι που είχε χαραχθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή στην επιφάνεια του κυπέλλου ... για το εσωτερικό του όμως, έχω ακόμα αμφιβολίες. Allons-y!