Αστρολογία και Ιατρική: το παράδειγμα των Άγγλων Forman και Napier [The Casebooks Project]

"Πώς λέγεται η αρρώστεια που με ταλαιπωρεί;" "Θα αποκτήσω παιδιά;" "Πότε θα πεθάνω;" Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που χιλιάδες άνθρωποι ρωτούσαν τους Simon Forman και Richard Napier, δύο από τους πιο διάσημους Άγγλους αστρολόγους-ιατρούς των αρχών του 17ου αιώνα. Για σαράντα περίπου χρόνια, οι Forman και Napier κατέγραψαν περίπου 80.000 συμβουλευτικές συνεδρίες. Οι καταγραφές αυτές αποτελούν σήμερα τα μεγαλύτερα και εκτενέστερα αρχεία στην ιστορία της ιατρικής, καθώς προσφέρουν μία μοναδική οπτική του τρόπου που ζούσαν οι άνθρωποι πριν από τέσσερις αιώνες. 

Αυτό που κάνει την περίπτωση αυτών των δύο αστρολόγων εξαιρετικής σημασίας για την ιατρική είναι το γεγονός ότι κατέγραφαν με λεπτομέρεια το ιατρικό ιστορικό των ασθενών, και στη συνέχεια ακολουθούσαν κάποια αγωγή μελετώντας προσεκτικά τον αστρολογικό γενέθλιό τους χάρτη. Αν και σήμερα κάποιοι μπορεί να σηκώνουν με δυσπιστία το φρύδι τους στη χρήση και εφαρμογή της αστρολογίας στην ιατρική, οι μέθοδοι των Forman και Napier άφησαν πίσω τους μία σημαντική κληρονομιά: τη λεπτομερή καταγραφή των συμπτωμάτων των ασθενών που ζητούσαν τη βοήθειά τους. Αυτό μπορεί να ακούγεται σήμερα ως κάτι αναμενόμενο, αλλά η καταγραφή του ιατρικού ιστορικού κάποιου ήταν εξαιρετικά σπάνια πρακτική--ακόμα ίσως και σήμερα σε μερικές περιπτώσεις. Επιπλέον, τα αρχεία αυτά φαίνεται ότι είναι το πιο κοντινό που έχουμε σε ό,τι αφορά μία ιατρική επίσκεψη από εκείνη την εποχή, παρακολουθώντας κυριολεκτικά ένα διάλογο μεταξύ των ασθενών και του ιατρού. Σήμερα, το Πανεπιστήμιο του Cambridge αναγνωρίζοντας τη σπανιότητα και τη μοναδικότητα του έργου των Forman και Napier έχει δημιουργήσει ένα ειδικό πρόγραμμα με το όνομα "The Casebooks Project", το οποίο ψηφιοποιεί ηλεκτρονικά το αρχειακό υλικό που άφησαν πίσω τους οι δύο αστρολόγοι, κάνοντάς το διαθέσιμο για το κοινό μέσω μίας τράπεζας πληροφοριών (database). 

Ας γνωρίσουμε τους Αστρολόγους

Οι Simon Forman (1552-1611) και ο μαθητευόμενός του Richard Napier (1559-1634) αποτελούσαν το πιο γνωστό ζευγάρι αστρολόγων-ιατρών στην εποχή τους. Ο Forman ήταν σε μεγάλο βαθμό αυτοδίδακτος, σχετικά ταπεινής καταγωγής και ένας άπληστος γυναικάς. Ο Napier ήταν ένας μαθητευόμενος κληρικός, νηφάλιος και ντροπαλός στη συμπεριφορά του. Ωστόσο, όταν έγιναν φίλοι και συνεργάτες, ο Napier δέχθηκε χωρίς πρόβλημα να διδαχθεί την αστρολογική τέχνη από κάποιον που ήταν κοινωνικά και ακαδημαϊκά κατώτερος από εκείνον. Και οι δύο δέχονταν πελάτες από διάφορα κοινωνικά στρώματα, από αριστοκράτες και επισκόπους έως υπηρέτες και ζητιάνους. 

Ο Forman έγραψε μία σειρά εγχειριδίων για τους νέους αστρολόγους που αφορούσαν τις μεθόδους του. Αυτοί οι αστρολογικοί οδηγοί και οι σχετικοί που αφορούσαν τη γεωμαντεία αποτελούν μία εξαιρετική ιστορική πηγή για να καταλάβουμε σήμερα τον τρόπο που οργανώθηκε το ιστορικό αρχείο των Casebooks. Ωστόσο, τα έργα αυτά δεν εκδόθηκαν ποτέ, διασώθηκαν σε χειρόγραφα και φαίνεται ότι κυκλοφορούσαν με αυτή τη μορφή. Το πιο σημαντικό από αυτούς τους οδηγούς είναι αυτό με τον τίτλο "The astrologicalle judgmentes of phisick and other questions" [μτφρ. "Αστρολογικές Απόψεις σχετικά με την ιατρική και άλλα ερωτήματα"], όπου ο Napier έγραψε έναν πολύ ενδιαφέρον πρόλογο με τίτλο "Μία πραγματεία για την υπεράσπιση της Αστρολογίας" της οποίας μπορείτε να διαβάσετε μέρος της εδώ: ‘A treatise touching the Defenc of Astrologie’ 
Ο Forman γενικότερα δημιούργησε μία μεγάλη παράδοση αστρολογικών πραγματειών με μερικές από αυτές να είναι εξ ολοκλήρου αφιερωμένες στην ιατρική αστρολογία. Οι περισσότερες από αυτές ήταν γραμμένες στα Λατινικά. Μία σειρά από ανάλογα έργα είχαν τυπωθεί στο Λονδίνο την εποχή της βασίλισσας Ελισάβετ, κυρίως μεταφράσεις από αντίστοιχα εγχειρίδια, αλλά οι οδηγοί του Forman ήταν από τα πιο σημαντικά έργα της εποχής αυτού του περιεχομένου, μέχρι την έκδοση του "Christian Astrology" από το "William Lilly" το 1647. 

Η "Ανατομία" ενός Περιστατικού
Αυτό που βλέπετε στην εικόνα είναι μία σελίδα απο τις χειρόγραφες σημειώσεις μίας αστρολογικής συνεδρίας του  Napier, όπου σημειώνονται επεξηγηματικά τα μέρη της, βοηθώντας τους σημερινούς εκδότες να καταγράψουν τις πληροφορίες στο database του Casebooks Project. Στο πρώτο τμήμα [section A] καταγράφεται το πρόβλημα/ερώτηση του ασθενούς μαζί με μία σειρά από προσωπικές πληροφορίες, όπως το φύλο, η ηλικία, ο τόπος κατοικίας, τα συγγενικά πρόσωπα, η ημερομηνία και η ώρα της επίσκεψης. Στο δεύτερο τμήμα [section B] έχουμε τον αστρολογικό χάρτη εκείνης ακριβώς της ώρα που ο επισκέπτης θέτει το ερώτημά του. Το τρίτο τμήμα [section C] είναι αφιερωμένο στη γνωμάτευση του αστρολόγου που ασχολήθηκε με το περιστατικό, βασισμένο κυρίως στις παρατηρήσεις πάνω στον αστρολογικό χάρτη. Τέλος, το τέταρτο τμήμα [section D] σε αυτό το παράδειγμα αφορά τους τρόπους θεραπείας που προτείνει ο αστρολόγος, καθώς και την απόφασή του να μη χρεώσει την επίσκεψη του πελάτη του. 

Τo Casebooks Project

Όπως αναφέραμε το πανεπιστήμιο του Cambridge έχει αναλάβει μέσω του προγράμματος "The Casebooks Project" να ψηφιοποιήσει τα χειρόγραφα αρχεία των Forman και Napier. Γνωρίζουμε ότι ο πρώτος κατέγραψε 10,000 συμβουλευτικές συνεδρίες για το διάστημα μεταξύ 1596 έως 1603. Το έργο του είχε ξεκινήσει τουλάχιστον μία δεκαετία πριν και συνέχισε μέχρι και το θάνατό του το 1611. Τα σωζόμενα αρχεία είναι ημιτελή. Στα τέλη της δεκαετίας του 1590, ο Forman εκπαίδευσε τον Napier στις μεθόδους του και τα αρχεία του δεύτερου σώζονται πλήρη (περίπου 40,000 περιπτώσεις) από το 1598 έως και το θάνατό του το 1634. Οι περίπου 50,000 αναφορές-περιπτώσεις των αρχείων αποτελούν ίσως το πιο πλούσιο ιατρικό ιστορικό που σώζεται για την περίοδο πριν το 1700. Τουλάχιστον το 90% των περιπτώσεων αφορά θέματα υγείας και αρρωστειών. Το υπόλοιπο τμήμα αφορά ερωτήσεις σχετικά με θέματα γάμου, εξαφανισμένα πρόσωπα, κλεμμένα αντικείμενα, νομικά ζητήματα, ταξιδιωτικά πλάνα και μαγεία. 

Τα αρχεία καταγράφουν τις περιπτώσεις τουλάχιστον 30,000 διαφορετικών ανθρώπων όλων των ηλικιών και κοινωνικών στρωμάτων, από ευγενείς και υπηρέτες να ζητούν ιατρικές συμβουλές. Πρόκειται πραγματικά και μία μοναδική ευκαιρία που έχουμε σήμερα να ανακαλύψουμε ένα μέρος της καθημερινής ζωής το 16ο αιώνα στο Λονδίνο. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του προγράμματος εδώ: The Casebook Project's webpage. Κατά την περιήγησή σας μπορείτε να ανατρέξετε τα αρχεία ψάχνοντας ανάλογα με το φύλο, την ηλικία ή ανά περιστατικό για κάθε άτομο που έχει γίνει καταγραφή, ή να αναζητήσετε τις περιπτώσεις με χρονολογικά κριτήρια, ή ανάλογα με το ποιος από τους δύο αστρολόγους-ιατρούς επιμελήθηκε το περιστατικό. Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα σύντομο ενημερωτικό βίντεο για το ίδιο το πρόγραμμα Casebook.