Ερωτική "Τεχνολογία": Το Ρόδο της Αφροδίτης

"Τότε να σου κι ο Έρωτας πετώντας στον λαμπρό αιθέρα

αθέατος και αγριωπός, σαν μύγα που οι βοσκοί τη λένε

ταβανόμυγα και πέφτοντας αγριεύει τις νεαρές φοράδες.

Απ' τ' ανώφλι του πρόδρομου γρήγορα το τόξο τεντώνει 

βγάζοντας μες απ' τη φαρέτρα του καινούργιο βέλος,

μαντατοφόρο πόνου ... " 

~~~Απολλώνιος Ρόδιος, Αργοναυτικά 3.275-280

Και η πιο κόκκινη μέρα έφθασε για άλλη μία χρονιά με τη σφραγίδα γνησιότητας του χαριτωμένου, στρουμπουλού, ενοχλητικού μεν, αλλά χαριτωμένου αγοριού που ακούει στο όνομα Έρως. Η όλη εικόνα αποπνέει μία σπιτική μεσοαστική καθημερινότητα, όπου το δικό μας παιδί, ο Έρως μάς κλείνει πονηρά το μάτι μέσα από τα εκατομμύρια ευχετήριες κάρτες που ανταλλάσσονται κάθε χρόνο σήμερα. Όμως η αντίληψη αυτή για τον Έρωτα είναι αρκετά μεταγενέστερη, και όταν αρχίζουμε να ερευνούμε την καταγωγή του, ανακαλύπτουμε κάτι πιο τρομακτικό και τερατώδες. Ένα αγόρι που όταν αφήνει τον Όλυμπο, στέλνει κυριολεκτικά "μαντατοφόρους πόνους" σε όποιον βρεθεί μπροστά του. 

Για εμάς η φύση γιορτάζει τον έρωτα μέσα από ένα γραφικό, ρομαντικό τοπίο όπου ένα αγόρι και ένα κορίτσι χαζεύουν αγκαλιασμένοι το ηλιοβασίλεμα. Όμως, όλη η αρχαία Ελληνική λογοτεχνία είναι πάντοτε κατάφορτη με υπαινιγμούς για τη καταστροφική πρωτόγονη σεξουαλική ενέργεια που αποπνέει η φύση. Τόσο ο Έρως, όσο και η Αφροδίτη αντιπροσωπεύουν τις φυσικές αδησώπητες δυνάμεις της γονιμότητας και του σαρκικού έρωτα, οι οποίες πρέπει να διευθετηθούν με τη βοήθεια "τεχνολογιών" που θα περιορίσουν την καταστροφικότητά τους και θα εκμεταλλευθούν συμβολικά τη γονιμοποιητική τους δύναμη. Παρόλο αυτά το ζευγάρι Έρως-Αφροδίτη είναι δυνάμεις που συνδέονται τόσο με τη δημιουργία όσο και με την καταστροφή, την ομορφιά και το θάνατο, τις δύο όψεις της ίδιας της διαδικασίας της ζωής, η οποία διέπεται από τη θεμελιώδη αυτή αστάθεια και ρευστότητα. 

Η φυτική εικονοποιία ενσωματώνει με πολύ εύστοχο τρόπο αυτή την εναλλαγή ανάμεσα στην ανοπόφευκτη φθορά και τη σεξουαλική ανθηρότητα στη φύση. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο, ότι επι τρείς χιλιάδες χρόνια είναι ζωντανή ακόμα και σήμερα η σχέση του Έρωτα με τα λουλούδια. Αν και τώρα απολαμβάνουμε τα λουλούδια όλο το χρόνο λόγω των θερμοκηπίων, έχουμε ξεχάσει αυτή τη βαθύτερη σύνδεση: ότι τα άνθη είναι ταυτόχρονα τόσο σύμβολα σεξουαλικής ομορφιάς, γοητείας και γονιμότητας--φαλλικοί μίσχοι στεφανωμένοι από κολπόμορφα πέταλα--όσο και σύμβολα του θανάτου και της φθοράς, μέσα στον κύκλο της ζωής.

Όπως τα άνθη μαραίνονται και πεθαίνουν, έτσι και τα νεαρά αγόρια και κορίτσια ξεκινούν ολόφρεσκα ανθισμένα, και μεγαλώνοντας μπαίνουν στον κόσμο της παρακμής, και τελικά του θανάτου, θυμίζοντας την ευπάθεια του ερωτικού κάλλους που ενυπάρχει σε ένα λουλουδι. Ας μην ξεχνάμε ότι εικονογραφικά τόσο η προσωποποίηση του Έρωτα και του Θανάτου στην ελληνική τέχνη φέρει κοινά στοιχεία: φτερωτές μορφες νεαρών αγοριών.  

Αν και τα λουλούδια γενικότερα εκφράζουν το παρωδικό ερωτικό κάλλος της νιότης, ένα συγκεκριμένο λουλούδι ειδικά υποδηλώνει ακριβώς αυτή την επίπονη πλευρά του Έρωτα, την εύθραυστη και εφήμερη πλευρά της ζωής. Πρόκειται φυσικά για το ρόδο που στην αρχαία Ελληνική μυθολογία συνδέεται άμεσα με το σεξ και ειδικά με τη γυναικεία σεξουαλικότητα, όπως αυτή ενσωματώνεται μέσα  στο αρχέτυπο της θεάς Αφροδίτης. Η Αφροδίτη ενσαρκώνει την καθαρή δύναμη της σεξουαλικότητας και σαν όλες τις φυσικές δυνάμεις που εκπροσωπούνται από ανθρωπόμορφους θεούς, ο άνθρωπος προσπάθησε να την οικειοποιηθεί. Με αυτό το σκεπτικό η Αφροδίτη, αυτή η φοβερή δύναμη που υποτάσσει όλα τα πλάσματα, ελεγχόταν κατά κάποιο τρόπο μέσα από την "τεχνολογία συγκεκριμένης λατρείας και τελετουργικού" και συγκεκριμένων συμβολισμών.

Η πιο ίσως αέρινη έκφραση αυτής της σύνδεσης της Αφροδίτης με το ρόδο βρίσκεται στην ίδια την κίνηση που κάνει ο ομώνυμος πλανήτης, όπου φαίνεται να υποδηλώνει μία βαθειά γνώση της κίνησης των ουράνιων σωμάτων πολύ πριν ανακαλυφθεί το τηλεσκόπιο. Κοιτώντας την Αφροδίτη από τη Γη, οι αστρονόμοι παρατήρησαν ότι η πρώτη διαγράφει σε σχέση με τη δεύτερη μία τροχιά που μοίαζει με ένα ρόδο που έχει πέντε πέταλα. Πρόκειται για ένα είδος "χορού" που χορεύουν αντικριστά η Γη με την Αφροδίτη ως προς τον Ήλιο διαγράφοντας ένα ρόδο ή αστέρι. Οι τροχιές της Αφροδίτης και της Γης εκφράζουν την αναλογία 13:8, δηλαδή για κάθε 13 περιστροφές της πρώτης, η δεύτερη ολοκληρώνει οκτώ χρόνια διαγράφοντας στον ουρανό ένα πενταγραμμικό σχέδιο. Κάθε οκτώ χρόνια, όταν η Γη και η Αφροδίτη "χορεύουν μαζί ταγκό", τότε σχηματίζεται άλλο ένα πέταλο, με την Αφροδίτη να δείχνει πάντα το ίδιο της πρόσωπο σε εμάς. Αυτός ο χορός των πλανητών στο σύμπαν μέσα από συνόδους και ανάδρομες τροχιές που εικονοποιείται μέσα από ιδιαίτερα μοτίβα, για άλλη μια φορά αποδεικνύει ότι η ίδια η φύση τους και η ουσία τους είναι τόσο οικεία.

Η εικονογραφική έτσι σύνδεση του ρόδου με τη θεά Αφροδίτη επικαλείται την ουράνια κίνηση του πλανήτη σε μία προσπάθεια, αλλά και ανάγκη του ανθρώπου να καθυποτάξει και να οικειοποιηθεί τη δυνάμει καταστροφική ενέργεια της θεάς του Έρωτα. Το ουράνιο ρόδο κατεβαίνει από ψηλά και είναι τόσο χρήσιμο σαν σύμβολο, επειδή πέρα από το κάλλος και τη γονιμότητα που δηλώνουν και τα άλλα λουλούδια, έρχεται να προσθέσει τα αγκάθια, υπενθυμίζοντας στον άνθρωπο τον κίνδυνο τραυματισμού του απο τη σεξουαλικότητα και το πάθος. Με άλλα λόγια η υφή και το άρωμα το ρόδου είναι βαθιά συνδεδεμένα με τη σεξουαλική ευχαρίστηση που αντιπροσωπεύει η Αφροδίτη, αλλά και τον πόνο της φθοράς και του θανάτου που εκφράζουν τα αγκάθια.

Ακόμα και ο γιος της Αφροδίτης, ο Έρωτας συνδέεται με το ρόδο. Ένα αρχαίο ελληνικό επίγραμμα που φέρεται να είναι του Πλάτωνα περιγράφει το φτερωτό θεό να κοιμάται μέσα σε ανθισμένα ρόδα, έχοντας κρεμασμένα το τόξο και τα βέλη του σε ένα δέντρο. Προσέξτε, ότι ακόμα και σε αυτή την ειδυλλιακή εικόνα, τα βέλη του έρωτα στη φαρέτρα είναι και αυτά αγκάθια από μόνα τους που προκαλούν πόνο. Αν συνυπολογίσουμε την παραφροσύνη, την απάτη, την πνευματική διάλυση, την ταραχή, και συνήθως τη μέθη σαν άξιους συμμάχους του Έρωτα, τότε αντιλαμβανόμαστε το πλήθος των δυνάμεων της φύσης που προσβάλλουν το νου και αφήνουν λίγο έλεγχο στα χέρια του ανθρώπου. 

Η απώλεια αυτού του ελέγχου είναι που φόβιζε τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι προσπάθησαν να την "εξημερώσουν" και να τη βιώσουν μέσα από την εικονοποιία του Αφροδίσιου ρόδου. Και είναι αυτό, το ίδιο ρόδο, που εμείς σήμερα με τις δικές μας ρομαντικές ευαισθησίες επιζητούμε να μας προσφέρουν ή να το προσφέρουμε. Ένα ρόδο είναι για εμάς απλώς ένα ρόδο, αλλά για εκείνη την εποχή η εικόνα ήταν νωπή και ζωντανή καθώς τα αγκάθια του εξέφραζαν την κρυφή καταστροφικότητα της σεξουαλικότητας, η οποία παραμονεύει κάτω από την ευωδιαστό τριανταφυλλένιο άρωμα της Αφροδίτης. Και αυτό συνέβαινε γιατί πολύ πιθανόν οι πρόγονοί μας είχαν βιώσει στο πετσί τους την εμπειρία του τραυματισμού από ένα βέλος στο πεδίο της μάχης, αλλά και γιατί έστρεφαν το κεφάλι τους πολύ πιο συχνά στον ουρανό αναζητώντας με το βλέμμα τους το "ρόδο της Αφροδίτης". 

Αν λαχταράμε να αγαπήσουμε "σε όλα τα βάθη, πλάτη και ύψη που οι καρδιές μας μπορούν να ψάξουν" ας κοιτάξουμε από σήμερα και πάλι ψηλά στα αστέρια γιατί  εκεί το σύμπαν υπόκειται πολύ αμεσότερα και συχνότερα στα "αγκάθια της Αφροδίτης."

Δείτε το παραπάνω βίντεο που παρουσιάζει το ταγκό της Γης και της Αφροδίτης γύρω από τον Ήλιο: 

Βιβλιογραφία: 

• Greene L. and Sasportas H., The Inner Planets: Building Blocks of Personal Reality (Seminars in Psychological Astrology) [Samual Weiser (1993)]
• Thornton, B. S., Eros. The Myth of Ancient Greek Sexuality.