Δέσε τα Πέδιλά σου, Ερμή Ανάδρομε !

Kαι μόλις το λόγο άκουσε [του Δία] ο μέγας Αργοφόνος [Ερμής], 

τα πέδιλα έδεσε τα ολόχρυσα, τα ωραία, 

τ’ άφθαρτα που τον σήκωναν σαν άνεμο επάνω

στην γη όλη την άπειρο και στα θαλάσσια πλάτη […] 

~~~Ομήρου Ιλιάδα, Ω 339-342

Αν και τα φτερωτά πέδιλα στην Ελληνική μυθολογία δεν είναι αποκλειστικό αξεσουάρ του θεού Ερμή, στο μυαλό μας είναι αυτά που τον χαρακτηρίζουν επάξια τόσο σαν ταχύ αγγελιοφόρο, αλλά και σαν το θεό που διασχίζει όρια. Τα πτερόεντα σανδάλια του Ερμή ή talaria όπως ονομάζονταν στα Λατινικά για τον αντίστοιχο αγγελιοφόρο-θεό των Ρωμαίων Mercury τον συνοδεύουν πάντα σαν υποδήματα στα πόδια του ή στην τέχνη απεικονίζονται εναλλακτικά σαν φτερά που βγαίνουν μέσα από τους αστραγάλους του, σαν αναπόσπαστο μέλος του σώματός του. Με φτερά ή χωρίς, τα πέδιλα έχουν συνδεθεί με τον Ερμή και σε πολύ ειδικές περιπτώσεις χρωματίζουν τη μοναδική του ιδιότητα, εκείνη που γίνεται πομπός, πορθμέας διασχίζοντας κατά βούληση τα σύνορα μεταξύ της ζωής και του θανάτου. Όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω, ο ρόλος του στη μυθολογία σαν πομπός, απηχεί και στην κίνηση που ετοιμάζεται να κάνει ο πλανήτης Ερμής αυτές τις μέρες, δηλαδή να αναδρομήσει.

  

Στην τελευταία ραψωδία της Ιλιάδας, ο Δίας αποφασίζει ότι πλέον μετά από δώδεκα μέρες κακοποίησης του νεκρού σώματός του Έκτορα από τον Αχιλλέα, η σωρός του πρώτου πρέπει να παραδοθεί στον πατέρα του, Πρίαμο. Στο επεισόδιο αυτό, είναι αρκετά ενδιαφέρουσα η παρακάτω λεπτομέρεια: ο Δίας δίνει εντολή όχι στον Ερμή, αλλά στην Ίριδα (τον θηλυκό-αγγελιοφόρο των θεών) να ειδοποιήσει τον Πρίαμο να πάει στον Αχιλλέα για να παραλάβει το νεκρό γιό του.  Για τον Ερμή, ο Δίας έχει ιδιαίτερη αποστολή, μία αποστολή στην οποία ο Ερμής γίνεται ο πομπός, ο προσωπικός ο οδηγός του Πριάμου όπου μυστικά και μέσα στη νύχτα θα οδηγήσει το βασιλιά της Τροίας στην σκηνή του Αχιλλέα για να ζητήσει το νεκρό σώμα του γιου του. 

Και για να φέρει σε πέρας το ρόλο του οδηγού, ο Ερμής φοράει τα χρυσά, αθάνατα πέδιλά του, ντύνεται στα πόδια του το ρόλο εκείνο όπου διασχίζει τα όρια. Τα όρια μεταξύ του στρατοπέδου των Αχαιών και των Τρώων, τα όρια μεταξύ των νικημένων και των νικητών, τα όρια μεταξύ του ζωντανού βασιλιά της Τροίας και του νεκρού γιου του. Είναι αυτός που με θεία εξουσιοδότηση θα συνοδεύσει το ζωντανό Πρίαμο στον κόσμο των νεκρών και είναι ο ίδιος που θα συνοδεύσει το νεκρό Έκτορα πίσω στην οικογένειά του. Ο Ερμής ακούγοντας την εντολή του Δία, σαν ένας θεός που αγαπά τις παρεμβάσεις αμέσως φοράει τον εξοπλισμό του, γιατί θέλει να προσφέρει μία ανακούφιση, ένα κλείσιμο σε μισοτελειωμένες υποθέσεις, και σαν σωστός πορθμέας είναι μέσα στις αρμοδιότητές του ότι θα το κάνει αθόρυβα και μυστικά. Και τα φτερωτά του πέδιλα εξασφαλίζουν αυτό το ασφαλές πέρασμα, εναλλάσσοντας τον παραδοσιακό ρόλο του αγγελιοφόρου με αυτόν του πομπού … με λίγη φαντασία από Ερμής Ορθόδρομος γίνεται Ερμής Ανάδρομος.

Όταν ο πλανήτης Ερμής γυρνάει ανάδρομος δεν σημαίνει αποκλειστικά ότι η επικοινωνία μας συναντά εμπόδια. Την περίοδο αυτή που ο Ερμής φαινομενικά παίρνει μία ιδιαίτερη κλίση υπάρχει η τάση να ενδοσκοπήσουμε, να επεξεργαστούμε ξανά τις ιδέες μας, τις πληροφορίες και τα μηνύματα που έχουμε λάβει όλο αυτόν τον καιρό πριν τα φιλτράρουμε και τα συνθέσουμε. Είναι το διάστημα εκείνο που μας δίνεται η ευκαιρία να αναπληρώσουμε όσα κενά έχουν δημιουργηθεί, να τελειώσουμε μισοτελειωμένες υποθέσεις, να ασχοληθούμε με τα ζητήματα του οίκου που διελαύνει στο χάρτη μας, έτσι ώστε να επαναχαράξουμε τη μελλοντική μας πορεία.

  

Και εδώ ο Ερμής αποφασίζει να δέσει τα πέδιλα στα πόδια του για να κάνει μία στροφή προς τα μέσα, να διασχίσει τα όρια γλιστρώντας σαν άνεμος στον αφρό των κυμάτων, γρήγορα, αθόρυβα, μυστικά. Και μάλιστα τη νύχτα, θυμίζοντας την κίνηση που κάνει ο πλανήτης όταν μπαίνει στη σκιά του λίγο πριν ξεκινήσει την ανάδρομη πορεία του.  Εδώ ο Ερμής σαν πομπός θα οδηγήσει τον νου στην προσωπική του κατάβαση, στα βάθη του ασυνείδητου, έτσι ώστε να ανασύρει και να ανακτήσει αυτό που είναι θαμμένο. Τα σανδάλια του Ερμή Ανάδρομου είναι κάτι παραπάνω από το όχημα της προσωπικής μετακίνησης, είναι αυτά που θα οδηγήσουν πέρα από τα όρια, αλλά και που θα καλύψουν αποστάσεις πάνω «από στεριές και θάλασσες σα φύσημα του ανέμου» όπως λέει ο Όμηρος. Είναι πολύ σημαντικό ότι η κινητικότητα μεταξύ των ορίων διέπεται από έλεγχο στην προσωπική μας σκέψη, αλλά και σωματική στάση για να φέρει σε πέρας ο Ερμής Ανάδρομος την πομπή που οδηγεί.

Ο Ερμής δένει τα σανδάλια του, βάζει στόχο, καταδύεται, ακολουθεί το πλάνο του και με ακρίβεια κάνει την υπέρβαση των ορίων στο πορθμείο των σκέψεών μας. Ο Ερμής διασχίζει απαρατήρητος τα όρια αυτά, όταν κάθε δράση και επικοινωνία έχει σταματήσει ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, περνώντας  τον Πρίαμο στο στρατόπεδο των Ελλήνων διασχίζοντας το φυσικό όριο ενός ποταμιού, ώστε ο Αχιλλέας να υπερβεί τα όρια του θυμού και της εκδίκησης για το φίλο του Πάτροκλο και να παραδώσει το σώμα του νεκρού Έκτορα. Τα ίδια όρια υπερβαίνει και ο Πρίαμος, που αν και βασιλιάς της Τροίας  κάνει εκείνη τη στροφή προς τα μέσα του με οδηγό τον Ερμή για να βρει τη δύναμη να συναντήσει εκείνον που σκότωσε το γιο του και να του φιλήσει το χέρι.

Τα πέδιλα, λοιπόν, του Ερμή, αλλά και γενικότερα τα υποδήματα αποκτούν έναν ιδιαίτερο συμβολισμό που είναι άμεσα συνδεδεμένος με το πέρασμα από την μία κατάσταση σε μία άλλη. Στον Κεραμεικό, για παράδειγμα, το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας έχουν βρεθεί σε ταφές πήλινα ομοιώματα παπουτσιών (μποτάκια). Ας θυμηθούμε ότι ακόμα και σήμερα τόσο σε χαρούμενες όσο και σε θλιβερές περιστάσεις υπάρχει η παρουσία των υποδημάτων, πέρα από τους πρακτικούς λόγους: στις βαφτίσεις ο/η νεοφώτιστος λαμβάνει το πρώτο ζευγάρι παπούτσια σαν δώρο, αλλά και στο θάνατο ο νεκρός φοράει τα παπούτσια του στην ταφή του. 

Πολύ πιθανόν αυτές οι δράσεις να σχετίζονται με τη λειτουργία που είχαν τα πέδιλα του Ερμή, αλλά και με το ρόλο του σαν πομπός. Τα πέδιλα ολοκληρώνουν ένα τελετουργικό αλλά και προστατευτικό ρόλο για το πέρασμα των ορίων σε άλλους κόσμους, που ακόμα και ο Ερμής τα χρειάζεται για να περάσει από τον κόσμο των θεών στον κόσμο των θνητών. 
Ας δέσουμε καλά στα πόδια μας και εμείς τα «πτερόεντα ερμήσια πέδιλα» και ας αναθεωρήσουμε, ας επαναπροσδιορίσουμε ό,τι έχουμε μέσα μας, ώστε διορθώνοντας την πορεία μας απελευθερωμένοι πια να διασχίσουμε μαζί του τα όρια «πάνω απ΄ τις απέραντες στεριές και τα πελάγη» (Ομήρου Οδύσσεια, ε 46).

Βιβλιογραφία:
~~~Cursaru, G., "Les sandales d'Hermès, I. Les καλὰ πέδιλα homériques d'Hermès," Rivista di Filologia e di Istruzione Classica 140. 1 (2012) 20-61
~~~Greene L. and Sasportas H., The Inner Planets: Building Blocks of Personal Reality (Seminars in Psychological Astrology) [Samual Weiser (1993)]
~~~Yalouris, Ν., "Πτερόεντα Πέδιλα," BCH 77 (1953) 293-321.